اگر از فعالان بازار بورس باشید احتمالا با حجم مبنا آشنا هستید و شاید بارها با این کلمه مواجه شده‌اید؛ اما این حجم چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در پاسخ باید گفت که در هر بازاری قوانین خاصی متناسب با شرایط آن بازار وجود دارد، در بازار بورس نیز یکی از آن قوانین خاص و منحصر به فرد، حجم مبنا است. حجم مبنا از آن دسته از قوانین است که باعث شده تا دستکاری قیمت توسط افراد سوداگر (سفته‌باز) به حداقل برسد. در ادامه‌ی این مقاله قصد داریم ابتدا با معنا و دلیل ایجاد حجم مبنا آشنا شویم، سپس در مورد کارکرد و اثر حجم مبنا بر روی یک سهم صحبت کنیم.
تعریف حجم مبنا
در تمام بازارهای مالی افرادی هستند که از ثروت بالایی برخوردار هستند و قصد دارند با دارایی‌های مالی خود اقدام به خرید یک نماد و ایجاد هیجانات کاذب بر روی آن نماد کنند تا قیمت سهم رشد کند و از سودهای بالا بهره‌مند شوند. به این افراد در بازار بورس اصطلاحا سفته‌باز یا بازیگر نماد گویند. بازیگران یک نماد معمولا اقدام به خریداری یک سهم با مبالغ زیاد و حجم سنگین می‌کنند و سپس در روزهای مختلف شروع به فروش یک بخش کوچکی از سهام در قیمت ماکزیمم دامنه نوسان می‌کنند و در مقابل خودشان با کدهای بورسی دیگری که در اختیار دارند این سفارشات فروش را از خود خریداری می‌کنند تا قیمت پایانی سهم رشد و هیجان در آن نماد ایجاد شود.
سازمان بورس در اقدامی متقابل در سال 1382 و در زمان مدیریت دکتر حسین عبده تبریزی قانونی را به جهت کنترل هیجانات و کاهش قدرت بازیگران تعریف کرد. فلسفه ایجاد این قانون ایجاد یک سد بر روی قیمت پایانی بود تا این قیمت به راحتی محاسبه نشود و توسط بازیگران رشد کاذب نکند. طبق این قانون هر نماد می‌بایست در طی یکسال حداقل به میزان 10% کل سهام شرکت معامله شود تا قیمت پایانی محاسبه شود.
اما نکته‌ای که وجود دارد سهامداران نمی‌توانند یکسال منتظر باشند تا %10 کل سهام شرکت معامله شود تا قیمت پایانی محاسبه شود، در نتیجه این مفهوم به صورت روزانه محاسبه شد؛ محاسبه روزانه این مفهوم همان حجم مبنایی است که در تابلو معاملاتی یک نماد مشاهده می‌کنیم.
طبق تعاریف بالا، حجم مبنا برابر است با: مقدار برگ سهمی که اگر روزانه معامله شود طی یکسال کاری تقریبا به اندازه 10% کل سهام شرکت است.
محاسبه حجم مبنا
تا به اینجا متوجه شدیم که حجم مبنا تعداد برگ سهمی است که اگر روزانه معامله شود طی یکسال برابر است با %10 تعداد کل برگ سهم شرکت، اما این امر چگونه محاسبه می‌شود؟
هر سال در بردارنده تقریبا 250 روز کاری است در نتیجه حجم مبنا برابر است با:
محاسبه حجم مبنا نکات دیگری نیز دارد به عنوان مثال ارزش مبنا نمادهای مختلف نباید از یک میزان مشخصی کمتر یا بیشتر شود که این موضوع را در آخرین اطلاعیه هایی که توسط بورس و فرابورس منتشر شده‌اند، این نکات ذکر شده است. در تصویر زیر این اطلاعیه‌ها را مشاهده می‌کنیم:
تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی
نکته مهم در بررسی حجم مبنا، تاثیر آن بر روی قیمت پایانی است. همانطور که قبل‌تر اشاره کرده‌ایم فلسفه ایجاد حجم مبنا سد راهی بود برای عدم افزایش کاذب قیمت پایانی، در بررسی حجم مبنا و قیمت پایانی دو حالت مورد بررسی قرار می‌گیرد:
1.حجم مبنا < حجم معاملات
اگر حجم معاملات یک نماد بیشتر از حجم مبنای آن نماد باشد در نتیجه در این حالت قیمت پایانی طبق فرمول اصلی خود (میانگین موزون معاملات محاسبه می‌شود)
2.حجم مبنا > حجم معاملات
اگر حجم معاملات یک نماد کمتر از حجم مبنا باشد یا در اصطلاح حجم مبنا پر نشده باشد، در نتیجه قیمت پایانی با یک ضریب در کنار میانگین موزون معاملات محاسبه می‌شود که این ضریب یک ضریب کاهنده و کوچکتر از یک است و باعث می‌شود قیمت پایانی کمتر از حالت واقع محاسبه شود.
فرمول محاسبه قیمت پایانی در این دو حالت برابر است با:
بررسی یک مثال:
همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنیم در تابلو معاملاتی نماد ذوب تعداد کل سهام شرکت برابر است با 61.504.000.000 برگ سهم و در نتیجه 0.0004*61.504.000.000 برابر است با 24.601.600 که همان عدد حجم مبنا می‌باشد. (در تابلو معاملاتی رند شده حجم مبنا را مشاهده می‌کنیم)
از آنجایی که حجم معاملات نماد بیشتر از حجم مبنا است و حجم مبنا در اصطلاح پر شده است، در نتیجه قیمت پایانی فارغ از هر عددی که هست، به صورت میانگین موزون معاملات محاسبه شده است.
در تصویر زیر نیز تابلو معاملاتی نماد ولقمان را مشاهده می‌کنیم، این نماد در این جلسه معاملاتی صف خرید بوده و تمام معاملاتش در قیمت ماکزیمم انجام شده است در نتیجه طبق تعریق قیمت پایانی که میانگین موزون معاملات است، قیمت پایانی نیز باید در قیمت ماکزیمم ثبت شده باشد ولی با کمی دقت متوجه می‌شویم که قیمت پایانی در قیمت ماکزیمم نیست و دلیل آن نیز این موضوع است که حجم معاملات کمتر از حجم مبنا است و اصطلاحا حجم مبنا پر نشده است، در نتیجه قیمت پایانی کمتر از حالت واقع محاسبه می‌شود.
سلام، لطفاً نظر خودتو درباره این پست بنویس 😍