اگر شما نیز از فعالان بازار سرمایه باشید، احتمال دارد که شاهد سهم‌هایی بوده باشید که چندین روز قفل در صف خرید و فروش باشند و امکان معامله بر روی آن‌ها به شدت سخت باشد؛ در این شرایط دستورالعملی توسط سازمان بورس تعریف شد که به موجب آن نقدشوندگی سهم‌هایی که چنین شرایطی را دارند بهبود یابد؛ نام این دستورالعمل، دستورالعمل رفع گره معاملاتی گفته می‌شود که در ادامه‌ی این مقاله با مفهوم گره معاملاتی و نحوه رفع گره معاملاتی بیشتر آشنا خواهیم شد.
گره معاملاتی چیست
همانطور که می‌دانیم در ایران معاملات سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه همراه با دامنه نوسان می‌باشد و در مواقعی که حجم تقاضا افزایش می‌یابد، سهم به سمت صف خرید و زمانی که حجم عرضه افزایش می‌یابد سهم به سمت صف فروش شدن حرکت می‌کند که در مقاله آشنایی کامل با صف خرید و فروش با این مفاهیم آشنا شدیم.
نکته دیگری که یادآوری آن حائز اهمیت است، موضوع حجم مبنا می‌باشد. در مقاله حجم مبنا متوجه شدیم که تا زمانی که حجم معاملات بیشتر یا مساوی حجم مبنا نباشد، قیمت پایانی به صورت کامل محاسبه نخواهد شد و قیمت پایانی ممکن است کمتر از مقدار واقعی خود باشد.
حال سهمی را تصور کنید که چندین روز پیاپی قفل در صف خرید و صف فروش می‌باشد و همچنین به علت پایین بودن حجم معاملات، حجم مبنا اصطلاحا پر نمی‌شود در نتیجه از طرفی نقدشوندگی سهم به شدت افت می‌کند و از طرف دیگر قیمت پایانی تغییر محسوسی نمی‌کند؛ در این حالت اصطلاحا بیان می‌شود که سهم درگیر گره معاملاتی شده است.
بر اساس ماده 25 دستورالعمل معاملات بورس که هیئت مدیره سازمان بورس در سال 1389 تصویب کرد، گره معاملاتی زمانی اتفاق می‌افتد که سهم یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
- بند 1:
در آن يك نماد معاملاتي به رغم برخورداري از صف سفارش خريد يا فروش در پايان جلسه معاملاتي حداقل معادل يك برابر حجم مبنا براي شركت‌هايي با 3 ميليارد سهم و بيشتر و دو برابر حجم مبنا براي ساير شركت‌ها، به علت عدم تقارن قيمت‌هاي درخواست خريد و فروش، حداقل به مدت 5 جلسة معاملاتي متوالي مورد معامله قرار نگيرد يا متوسط معاملات روزانه آن در اين دوره (به استثناي معاملات در بازار معاملات عمده)، كمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد؛
- بند 2:
كلية معاملات يك نماد معاملاتي در 5 جلسة معاملاتي متوالي در سقف دامنه نوسان روزانه قيمت باشد به شرطي كه متوسط حجم معاملات پنج جلسه معاملاتي متوالي (به‌استثناي معاملات در بازار معاملات عمده) كمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد؛
- بند 3:
كلية معاملات يك نماد معاملاتي در 5 جلسة معاملاتي متوالي در كف دامنه نوسان روزانه قيمت باشد به شرطي كه متوسط حجم معاملات پنج جلسه معاملاتي متوالي (به‌استثناي معاملات در بازار معاملات عمده) كمتر از 5 درصد حجم‌مبنا باشد؛
تبصره :
برای شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از 150 میلیارد ریال، مقررات گره معاملاتی به تشخیص مدیر عامل سازمان بورس می‌تواند اعمال نشود.
نکته: برای مشاهده نمادهای مشمول گره معاملاتی، می‌توانید از طریق تب پیام ناظر سایت tsetmc.ir اقدام نمایید. همچنین در قسمت اطلاعیه های سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران به آدرس tse.ir لیست این نمادها قابل مشاهده می‌باشد.
بازگشایی و رفع گره معاملاتی
نمادهای معاملاتی که مشمول گره معاملاتی می‌شوند، به منظور اجرای دستورالعمل رفع گره معاملاتی، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در مرحله گشایش با دو برابر دامنه نوسان عادی نماد بازگشایی می‌شوند و سپس در حراج پیوسته، معاملات در دامنه نوسان عادی که مرجع آن قیمت کشف شده در حراج ناپیوسته است، انجام می‌شود. لازم به ذکر است که حجم مبنا نیز در این حالت در آن روز بازگشایی حذف خواهد شد.
به زبان ساده‌تر، این دستورالعمل شرایطی را ایجاد می‌کند که سهم از صف خرید و فروش خارج شود و قیمت پایانی نیز راحت تر محاسبه شود و نقدشوندگی سهم ارتقا یابد.
نکته: در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نگیرد یا به دلیل غیر عادی بودن قیمت کشف شده یا حجم معاملات، معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط ناظر بازار تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته یکبار دیگر تکرار می‌شود.
نکته: منظور از حراج ناپیوسته زمانی است که تطبیق قیمت سفارش فروشنده و خریدار انجام می‌شود ولی معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. (مشابه دوره پیش گشایش) همچنین منظور از حراج پیوسته زمانی است که به محض تطبیق قیمت سفارش فروشنده و خریدار، معامله انجام می‌شود.
سلام، لطفاً نظر خودتو درباره این پست بنویس 😍