تئوری بازار کارا

همانطور که می‌دانیم بازارهای مالی برای انجام دو هدف ایجاد می‌شوند:

1.سرمایه‌گذاران بتوانند در بازار مالی سرمایه‌گذاری کنند و منابع مالی و پس‌اندازهای مازاد خود را در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار دهند.

2.بنگاه‌های اقتصادی (سرمایه‌پذیران) بتوانند به راحتی به امر تامین مالی بپردازند و منابع مالی را جهت گسترش فعالیت شرکت بکار ببرند.

حال اگر یک بازار مالی بتواند وظایف مذکور را به درستی انجام دهد، در اصطلاح گفته می‌شود که بازار کارا است. فرضیه بازار کارا ابتدا توسط فاما در سال 1969 مطرح شد و تعریف فاما از بازار کارا بازاری بود که: "بازاری که به سرعت با اطلاعات جدید تطبیق پیدا می‌کند". مهم‌ترین مشخصه یک بازار کارا این موضوع است که اوراق بهادار نزدیک به ارزش ذاتی خود مورد معامله قرار می‌گیرند. در واقعیت هیچ بازاری در دنیا، بازار کارا نیست و بازار کارا یک مدینه فاضله ایست که دستیابی به آن کار راحتی نیست و بازارهای مالی سعی می‌کنند با ایجاد سازوکارها و قوانین مختلف به سمت بازار کارا حرکت کنند. تئوری بازار کارا ابعاد مختلفی دارد که در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این مفهوم بپردازیم.

 

 

انواع کارایی بازار

1.کارایی عملیاتی

کارایی عملیاتی یا Operational Market Efficiency زمانی رخ می‌دهد که در بازار مالی، اوراق بهادار با سرعت بالا و با حداقل کارمزد مورد معامله قرار گیرند. لازمه کارایی عملیاتی این است که کارگزاران بتوانند به صورت منصفانه با یکدیگر رقابت کنند و خدمات ویژه‌ای همچون سامانه‌های معاملاتی کارآمد و تخفیف‌های کارمزد را در اختیار معامله‌‍‌گران قرار دهند تا معاملات با سرعت بالا و به سهولت انجام شود و همچنین نقدشوندگی اوراق به حداکثر خود برسد.

هرچه در یک بازار مالی تعداد کارگزاران بیشتر باشد، رقابت بین کارگزاران بیشتر و در نتیجه کارایی عملیاتی بازار ارتقا می‌یابد.

2.کارایی تخصیصی

کارایی تخصیصی یا Allocative Market Efficiency زمانی رخ می‌دهد که بازار از هر لحاظ کارا باشد و سرمایه‌گذاران بتوانند بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری را تشخیص و بر شرکت‌هایی که پتانسیل‌های بیشتری برای سودآوری دارند و همچنین از ریسک و بازده معقولی برخورداند سرمایه‌گذاری کنند.

3.کارایی اطلاعاتی

کارایی اطلاعاتی یا Information Market Efficiency مهم‌ترین حالت بازار کارا است و معمولا زمانی که از بازار کارا یاد می‌شود منظور کارایی اطلاعاتی است. زمانی که بازار دارای کارایی اطلاعاتی است، کلیه اطلاعات به صورت همزمان، به سرعت و بدون هزینه در اختیار همگان قرار می‌گیرد و این اطلاعات بلافاصله در قیمت سهام منعکس خواهد شد. برای درک بیشتر به مثال زیر توجه کنید:

 

 

همانطور که مشاهده می‌کنید زمانی که بازار کارا است و اطلاعات جدید وارد بازار می‌شود، بازار بلافاصله به آن اطلاعات واکنش می‌دهد ولی در بازارهای غیر کارا واکنش به اطلاعات ممکن است با تاخیر و به مرور باشد زیر این اطلاعات به سرعت در دسترس همه قرار نمی‌گیرد.

فاما دانشمند حوزه فایننس در سال 1970 که بر روی رساله دکتری خود با موضوع بازار کارا کار می‌کرد؛ بازار کارا را به سطح ضعیف، نیمه قوی و قوی طبقه‌بندی کرد.

 

3.1کارایی اطلاعاتی ضعیف

هرگاه در بازار تعداد زیادی تحلیلگر بر سر استفاده از اطلاعات گذشته با یکدیگر رقابت کنند، این موضوع باعث می‌شود که مزیت رقابتی اطلاعات گذشته از بین برود و کلیه اطلاعات گذشته اثر خود را بر قیمت سهام گذاشته باشد و قیمت سهام تحت تاثیر اطلاعات گذشته نخواهد بود. در نتیجه زمانی که بازار کارایی اطلاعاتی ضعیف دارد، با استفاده از اطلاعات گذشته نمی‌توان بازدهی غیر نرمال کسب کرد.

3.2کارایی اطلاعاتی نیمه‌قوی

هرگاه در بازار تعداد زیادی تحلیلگر بر سر استفاده از اطلاعات گذشته و همچنین اطلاعات حال با یکدیگر رقابت کنند، این موضوع باعث می‌شود که مزیت رقابتی اطلاعات گذشته و حال از بین برود و کلیه اطلاعات گذشته و اطلاعات فعلی اثر خود را بر قیمت سهام گذاشته باشد و قیمت سهام تحت تاثیر اطلاعات گذشته و حال نخواهد بود. در نتیجه زمانی که بازار کارایی اطلاعاتی نیمه‌قوی دارد، با استفاده از اطلاعات گذشته و حال نمی‌توان بازدهی غیر نرمال کسب کرد.

 

3.3کارایی اطلاعاتی قوی

در این حالت تعداد زیادی تحلیلگر بر سر استفاده از اطلاعات گذشته، حال و همچنین اطلاعات نهانی (آینده) با یکدیگر رقابت کنند، این موضوع باعث می‌شود که مزیت رقابتی اطلاعات گذشته، حال و آینده از بین برود و کلیه اطلاعات اثر خود را بر قیمت سهام گذاشته باشد و قیمت سهام تحت تاثیر این اطلاعات نخواهد بود. در نتیجه زمانی که بازار کارایی اطلاعاتی قوی دارد، با استفاده از اطلاعات گذشته، حال و نهانی نمی‌توان بازدهی غیر نرمال کسب کرد. در واقع زمانی که بازار کارایی اطلاعاتی قوی دارد، کارایی ضعیف و نیمه‌قوی را نیز در بر دارد.

 

ملزومات کارایی اطلاعاتی بازار

1.تعداد زیادی سرمایه‌گذار منطقی با تجریه و تحلیل در حال معامله باشند و در بازار مشارکت داشته باشند.

2.کلیه معامله‌گران بدون پرداخت هزینه و رایگان به اطلاعات دسترسی داشته باشند و رانت اطلاعاتی عملا در بازار وجود نداشته باشد.

3.اطلاعات به صورت تصادفی و بدون اعلان به وجود آیند.

4.معامله‌گران به سرعت به اطلاعات واکنش دهند و عکس‌العمل بالا داشته باشند.

 

 

 

مولف: علیرضا صبحی‌کمال