مقالات آکادمی پاداش | بازده چگونه محاسبه می‌شود

همانطور که می‌دانیم هدف هر سرمایه‌گذاری، حداکثر سازی بازده مورد انتظار خود است. ناگفته نماند که هر سرمایه‌‌گذاری‌ای با ریسک همراه است و سرمایه‌گذاران به دنبال این هستند که در کنار کسب بازدهی بالا، ریسک خود را نیز کاهش دهند. در مقالات بعدی در مورد مفهوم ریسک بیشتر صحبت خواهیم کرد. از آنجا که مهم‌ترین دلیل برای سرمایه‌گذاری، کسب بازده بالا است، در نتیجه شناخت بازده و نحوه محاسبه آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم با مفهوم بازده، انواع آن و نحوه ارزیابی بازده سرمایه‌گذاری و پرتفو آشنا شویم.

اجزای بازده

در بازار سهام، سهامداران به دو روش از بازدهی برخوردار می‌شوند:

1.سود نقدی: هر شرکت سهامی دارای یک سال مالی است که فعالیت شرکت در این سال مالی خلاصه می‌شود. در طول سال مالی شرکت دارای یک سری درآمد و همچنین یک سری اقلام هزینه‌ای است. در انتهای سال مالی شرکت هزینه‌های خود را از درآمدها کم می‌کند و سودخالص شرکت محاسبه می‌شود؛ در انتها سودخالص تقسیم بر تعداد کل سهام شرکت، سودی می‌شود که شرکت به ازای هر سهم شناسایی کرده است، که به آن سود هر سهم یا EPS (Earning Per Share) گفته می‌شود. شرکت‌های سهامی در صورت شناسایی سود خالص می‌بایست حداقل %10 از آن سود را به صورت نقدی بین سهامدارن خود تقسیم کنند؛ به این سود، سود تقسیمی (نقدی) یا DPS (Dividend per share) گفته می‌شود. در مقالات بعدی در مورد جزئیات DPS بیشتر صحبت خواهیم کرد.

2.سود (زیان) قیمتی: از دیگر اجزای بازده می‌توان به سود (زیان) قیمتی اشاره کرد. معمولا اکثر سهامداران این نوع بازدهی را تجربه کرده‌اند. سود یا زیان قیمتی، به سود یا زیانی گفته می‌شود که از مابه‌التفاوت قیمت خرید و قیمت فروش حاصل می‌شود. اگر قیمت فروش بالاتر از قیمت خرید باشد، سرمایه‌گذار بازده مثبت کسب کرده است و در غیر این صورت بازده منفی خواهد بود.

انواع بازده

بازده به دو نوع تقسیم می‌شود:

1.بازده تحقق یافته: بازده تحقق یافته یا Realized Return بازدهی است که واقعا در گذشته کسب شده است.

2.بازده مورد انتظار: بازده مورد انتظار یا Expected Return بازدهی است که هنوز به وقوع نپیوسته است و صرفا یک تخمینی از بازده در آینده است.

محاسبه بازده

بازده کل تحقق یافته

برای اندازه‌گیری بازده کل یا Total Return (TR) می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:

مثال1: معامله‌گری در سال قبل سهام شرکت الف را به قیمت 150 تومان خریداری کرده است. در حال حاضر شرکت الف به ازای هر سهم 20 تومان سود نقدی تقسیم کرده است. مدتی بعد معامله‌گر سهم را به قیمت 170 تومان به فروش می‌رساند، نرخ بازده را محاسبه کنید؟

نکته: زمانی که شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، معمولا تعداد برگ سهم افزایش و قیمت سهم به همان تناسب تعدیل می‌شود؛ در نتیجه این نکته در محاسبه بازده باید لحاظ شود. زمانی که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است، مبلغ پذیره‌نویسی به عنوان جریان خروجی بایستی محاسبه شود ولی زمانی که افزایش سرمایه از محل سودانباشته یا تجدید ارزیابی است، جریان نقدی‌ای وجود ندارد. برای درک بیشتر به مثال زیر توجه فرمایید:

مثال2: فردی سهام شرکت الف را به قیمت 5000 تومان خریداری کرده است. شرکت الف در طی دوره نگهداری فرد به ازای هر سهم 100 تومان سود تقسیم کرده است. سپس به ازای هر سهم، 1 سهام جایزه به دلیل افزایش سرمایه توزیع کرده است و بعد %50 افزایش سرمایه از محل اورده نقدی داشته است. (مبلغ پذیره‌نویسی حق تقدم 100 تومان می‌باشد) اگر قیمت سهم در پایان دوره 3000 تومان باشد، مطلوب است محاسبه نرخ بازده؟

بازده نسبی

بازده نسبی حاصل تقسیم جریانات نقد ورودی بر جریانات نقد خروجی است؛ برای مثال بازده نسبی در مثال بالا برابر است با:

بازده کل مورد انتظار

برای محاسبه بازده کل مورد انتظار یا Expected Return (ER) از فرمول زیر استفاده می‌شود:

Ri: بازده در صورت وقوع حالت i

ER: بازده مورد انتظار

P(Ri): احتمال وقوع پیامد iام

n: تعداد کل حالات

مثال3: فرض کنید %30 احتمال دارد سهم الف %10 رشد کند، %20 احتمال دارد %5- افت کند و %50 نیز احتمال دارد %20 رشد کند؛ مطلوب است محاسبه بازده مورد انتظار؟

%12 = (%20 * %50) + ( 5%- * 20%) + ( 10% * 30%) = ER

میانگین حسابی و هندسی بازده

میانگین حسابی یا R و میانگین هندسی یا G بازده کل طی چند دوره طبق فرمول‌های زیر محاسبه می‌شود:

مثال4: بازده کل یک سرمایه‌گذار در سال‌های 1390 الی 1392 به ترتیب %30،%13و%20 بوده است. مطلوب است محاسبه میانگین بازده‌ای کل به دو روش حسابی و هندسی؟