بنگاه‌های اقتصادی به منظور تامین مالی معمولا به یکی از روش‌های زیر اقدام می‌کنند:
- تامین مالی با بدهی
- تامین مالی با حقوق صاحبان سهام
در روش اول شرکت می‌تواند از طریق اخذ تسهیلات یا انتشار اوراق قرضه یا صکوک اقدام به تامین مالی کنند؛ در این روش شرکت متعهد می‌شود در قبال دریافت اعتبار اصل و بهره‌ای را به اعتباردهنگان پرداخت کند. در این روش اعتباردهندگان ادعایی در مقابل مالکیت شرکت ندارند و صرفا در مقابل اعتبار پرداختی، بهره‌ای دریافت می‌کنند.
در روش دوم شرکت می‌تواند از طریق انتشار اوراق مالکیت (سهام) بخشی از مالکیت شرکت خود را به افراد (سهامداران) بفروشد و در مقابل وجهی را دریافت و تامین مالی می‌کند. در این روش سرمایه شرکت به قطعات کوچکی به نام سهام تقسیم می‌شود و افراد با خریداری سهام شرکت مالکیت درصدی از شرکت را بدست می‌آورند. در این روش سرمایه شرکت تقسیم بر ارزش اسمی هر سهم (1000 ریال) می‌شود و تعداد کل سهام شرکت بدست می‌آید که بخشی از این تعداد به مردم فروخته می‌شود.
در ادامه‌ی این مقاله قصد داریم با تعریف سهام و طبقه‌بندی سهام به سهام عادی و سهام ممتاز آشنا شویم.
تعریف سهام در قانون تجارت
طبق ماده 24 قانون تجارت سهام قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که مشخص کننده میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد. ورقه سهم سند قابل معامله‌ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد. در حال حاضر معاملات سهام در بازار بورس به صورت برخط انجام می‌شود و معمولا بر خلاف گذشته نیازی به دریافت و صدور گواهی برگ سهم شرکت وجود ندارد ولی سهامداران می‌توانند با ورود به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه به آدرس ddn.csdiran.ir اقدام به دریافت گواهینامه سهم خود بکنند.
در یکی از انواع طبقه‌بندی‌های سهام می‌توان به سهام عادی و سهام ممتاز اشاره کرد. سهام عادی و ممتاز در بسیاری از ویژگی‌ها همانند یکدیگر هستند اما در برخی از جزئیات تفاوت‌هایی دارند که در ادامه با ویژگی‌های هر کدام آشنا خواهیم شد.
سهام عادی
سهام عادی، متداول‌ترین و عمده‌ترین نوع سهامی است که توسط شرکت‌های سهامی منتشر می‌شود. در ایران نیز تمام سهامی که در بازار بورس و فرابورس معامله می‌شود از نوع سهام عادی می‌باشد. سهامداران عادی در واقع مالکین اصلی شرکت هستند و این نوع سهام دارای سررسید نیست و سهامداران می‌توانند به صورت نامحدود جزو مالکین شرکت باشد.
ویژگی‌های سهام عادی
1.مالکیت شرکت: سهامداران عادی مالکین اصلی شرکت هستند؛ به طوری که سهامی که موسسین شرکت نیز در دست دارند از نوع سهام عادی می‌باشد.
2.مسئولیت محدود: مسئولیت سهامداران در شرکت‌های سهامی محدوده بوده و در مقابل بدهی‌های شرکت تعهد شخصی ندارند.
3.کنترل شرکت: سهامداران عادی از طریق مجمع عمومی عادی سالیانه اقدام به انتخاب هیئت مدیره می‌کنند. هیئت مدیره وظیفه کنترل و مدیریت شرکت را بر عهده دارند.
4.حق دریافت سود سهام: شرکت پس از پایان سال مالی و کسب درآمد و کسر هزینه‌ها اقدام به پرداخت بهره بدهی و سود سهام ممتاز می‌کند و باقیمانده این سود به عنوان سود سهام عادی به سهامداران عادی پرداخت می‌شود که البته معمولا مقداری از این سود به عنوان سود انباشته در شرکت نگهداری می‌شود.
5.حق انتقال سهام: سهامدارن عادی شرکت می‌توانند در هر زمان سهام عادی خود را در بازار ثانویه به فروش برسانند و مالکیت سهام خود را به دیگری واگذار کنند.
6.حق رای: سهامداران عادی می‌توانند در مجامع شرکت از طریق رای‌گیری در اداره شرکت مشارکت داشته باشند و در انتخاب هیئت مدیره و تصمیمات راهبردی شرکت سهیم باشند. لازم به ذکر است که هر سهم یک حق رای دارد و سهامداران متناسب با تعداد سهام در دست در تصمیم‌گیری‌ها دخیل هستند. نکته قابل توجه در بحث رای‌گیری این است که رای‌گیری خود نیز به دو روش ساده و تجمعی انجام می‌شود که در مقالات بعدی به تشریح این دو روش خواهیم پرداخت.
7.سررسید: سهام عادی تاریخ سررسید محدود ندارد و عمر این اوراق نامحدود است.
8.حق‌تقدم خرید سهام: در صورتی که شرکت سهامی اقدام به افزایش سرمایه کند، سهامداران عادی برای شرکت در افزایش سرمایه در اولویت هستند و این اولویت به این منظور است که درصد مالکیت سهامداران عادی حفظ شود.
مزایا و معایب سهام عادی
مزایا:
1.سهام عادی دارای سررسید نیست، در نتیجه یک منبع تامین مالی بلندمدت محسوب می‌شود.
2.سود سهام عادی مشخص و ثابت نیست، در نتیجه ظرفیت استقراض شرکت بالا می‌رود.
3.پرداخت سود سهام عادی الزام قانونی ندارد، در نتیجه سهام عادی برای شرکت ریسک مالی و ورشکستگی برای شرکت ندارد.
4.سرعت انتشار سهام عادی بالا و هزینه انتشار سهام عادی حداقل است.
معایب:
1.پرداخت سود نقدی سهام عادی برای شرکت صرفه‌جویی مالیاتی (سپر مالیاتی) ایجاد نمی‌کند.
2.هزینه سرمایه سهام عادی نسبت به سایر روش‌های تامین مالی بیشتر است، در نتیجه یک منبع مالی گران است.
3.به هنگام افزایش سرمایه در صورتی که سهامداران از حق‌تقدم خود استفاده نکنند ممکن است مشکلاتی در زمینه مالکیت و اداره شرکت ایجاد شود.
4.انتشار سهام عادی جدید، به طور موقت باعث کاهش سود هر سهم می‌شود که این موضوع تاثیر منفی بر قیمت سهام خواهد داشت.
سهام ممتاز
سهام ممتاز طبق اساسنامه دارای امتیازات خاصی نسبت به سهام عادی است. سهام ممتاز در اصطلاح یک نوع اوراق دو رگه می‌باشد؛ از این جهت که نرخ سود ثابت دارد و جنبه بدهی دارد، در نتیجه مانند اوراق قرضه به دارندگان سود ثابتی پرداخت می‌کند و از جهت دیگر پرداخت سود ثابت سهام ممتاز تا قبل از تصویب سود تقسیمی توسط مجمع انجام نمی‌شود مانند سهام عادی، در نتیجه جنبه اوراق مالکیت را دارد.
تفاوت سهام ممتاز و سهام عادی
سهام ممتاز دارای ویژگی‌های مشابهی با سهام عادی است اما در چند مورد تفاوتی بین این دو نوع سهام وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
1.سهام عادی بدون سود ثابت است ولی سهام ممتاز دارای سود ثابت است.
2.پس از تصویب تقسیم سود نقدی در مجمع، سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی برای دریافت سود نقدی در اولویت هستند.
3.در زمان انحلال و تصویه شرکت، سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی برای دریافت وجوه باقیمانده در اولویت هستند.
4.سهام ممتاز بر خلاف سهام عادی معمولا بدون حق رای است.
انواع سهام ممتاز
1.سهام ممتاز قابل بازخرید: این نوع سهام، مانند اوراق قرضه دارای سررسید می‌باشد. شرکتی که سهام ممتاز قابل بازخرید منتشر می‌کند، می‌تواند در هر زمان اقدام به بازخرید سهام ممتاز کند و معمولا در زمان بازخرید زیانی برای شرکت از این بابت حاصل می‌شود، زیرا عمدتا ارزش بازار سهام بیشتر از ارزش دفتری خواهد بود.
2.سهام ممتاز قابل تبدیل: شرکت انتشاردهنده این نوع سهام به سهامداران ممتاز این حق را می‌دهد که در هر زمان که تمایل داشتند، سهام ممتاز خود را به سهام عادی تبدیل کنند. این تبدیل معمولا بنا بر یک ضریب از قبل مشخص شده انجام می‌شود؛ مثلا ممکن است سهام ممتاز قابل تبدیل به صورت 1 به 2 باشد؛ یعنی هر یک برگ سهام ممتاز می‌تواند به 2 برگ سهام عادی تبدیل شود.
3.سهام ممتاز با نرخ شناور: نرخ سود این نوع سهام ممتاز ثابت نبوده و با تغییر نرخ بهره تغییر می‌کند.
4.سهام ممتاز مشارکتی: این نوع سهام، در هنگام تقسیم سود، علاوه بر دریافت سود متعلق به سهام ممتاز، در دریافت سود سهام عادی نیز شریک می‌شوند.
5.سهام ممتاز جمع شونده: اگر شرکتی در یک سال بنا به دلایلی (داشتن زیان انباشته، عدم تحقق سود، عدم تصویب مجمع و...) سود نقدی تقسیم نکند؛ باید در اولین سالی که در مجمع پرداخت سود نقدی را تصویب می‌کند، سود این سال‌های پرداخت نشده را نیز به سهامداران ممتاز پرداخت کند.
مزایا و معایب سهام ممتاز
مزایا:
1.هزینه سرمایه متعلق به سهام ممتاز از سهام عادی کمتر است.
2.اگر نرخ بازده شرکت بالاتر از نرخ سود سهام ممتاز باشد، انتشار این نوع سهام مقرون به صرفه است.
3.دارندگان سهام ممتاز حق رای ندارند در نتیجه در اداره شرکت نیز دخالتی ندارند.
4.سهام ممتاز سررسید ندارد، در نتیجه شرکت مشکلی در بازپرداخت اصل آن نخواهد داشت.
5.شرکت نسبت به پرداخت سود به سهام ممتاز الزام قانونی ندارد.
معایب:
1.اگر سود شرکت کمتر از نرخ سود سهام ممتاز باشد، در نتیجه سود هر سهم شرکت کاهش می‌یابد.
2.هزینه سرمایه سهام ممتاز از هزینه سرمایه اوراق قرضه بیشتر است.
نکته پایانی: تمامی سهامی که در بازار بورس و فرابورس ایران در حال معامله است، تماما از نوع سهام عادی هستند.
مولف: علیرضا صبحی کمال
سلام، لطفاً نظر خودتو درباره این پست بنویس 😍