سهام چیست و انواع آن

در مقاله شرکت‌های سهامی به معرفی شرکت‌های سهامی پرداختیم و متوجه شدیم سرمایه شرکت‌های سهامی به قطعات کوچک و برابر به نام سهام تقسیم می‌شود و دارندگان سهام به نسبتی که دارنده سهام شرکت هستند در منافع کلی شرکت‌های سهامی سهیم می‌شوند.

تعریف سهام در قانون تجارت:

طبق ماده 24 قانون تجارت سهام قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد ورقه‌ سهم سند قابل معامله‌ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد. در حال حاضر معاملات سهام در بازار بورس به صورت برخط است و معمولا بر خلاف گذشته نیازی به دریافت و صدور گواهی برگ سهم شرکت وجود ندارد ولی سهامداران می‌توانند با ورود به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه به آدرس ddn.csdiran.ir اقدام کنند به دریافت گواهینامه سهم خود. برای مثال در تصویر زیر نمونه‌ای از برگ سهم شرکت پالایش نفت تهران با نماد «شتران» را مشاهده می‌کنیم.

 

           

انواع سهام

            سهام شرکت‌های سهامی از مناظر مختلفی همچون شکل، حقوق دارندگان و ماهیت دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه با این دسته‌بندی‌ها آشنا خواهیم شد.

 

انواع سهام از نظر شکل

1.سهام بانام: در سهام بانام نام دارنده برگ سهم در برگ سهم شرکت و در دفاتر شرکت ثبت‌ می‌شود. طبق قانون در هنگام نقل و انتقالات سهام با نام باید نام فرد در دفاتر شرکت ثبت شود. سهام‌های مورد معامله در بازار بورس از نوع بانام هستند.

2.سهام بی‌نام: سهام بی‌نام سهامی است که نام دارنده سهام در برگ سهم و یا در دفاتر شرکت ثبت نشده است و از آنجایی نام دارنگان در این اوراق ذکر نشده است معمولا نقل و انتقال این نوع سهام راحت تر و بدون نیاز به ثبت است و هر شخصی که سهام بی‌نام را در دست داشته باشد مالک آن سهم است.

 

انواع سهام از نظر ماهیت

1.سهام نقدی: سهام نقدی سهامی است که مبلغ آن توسط سهامدار به صورت نقدی پرداخت می‌شود.

2.سهام غیرنقدی: سهام غیرنقدی به این صورت است که عموما موسسین در هنگام تشکیل شرکت آورده‌های غیرنقدی مانند زمین، ساختمان و... وارد شرکت می‌کنند و این سهام قبل از برگزاری مجمع عمومی موسس توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می‌شود.

 

انواع سهام از نظر حقوق سهامداران

1.سهام عادی: متداول‌ترین نوع سهامی که توسط شرکت‌های سهامی صادر می‌شود سهام عادی می‌باشد. سهامداران عادی از امتیازات سهامداران ممتاز برخوردار نیستند اما مالکین اصلی شرکت محسوب می‌شوند.

ویژگی سهام عادی:

1.1.مالکیت شرکت: سهامداران عادی مالکین اصلی شرکت محسوب می‌شوند و در صورتی که به هر دلیلی شرکت اقدام به فروش دارایی‌های خود بکند پس از کسر بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام ممتاز آنچه باقی می‌ماند متعلق به سهامداران عادی است.

1.2.مسئولیت محدود: مسئولیت سهامداران عادی محدود بوده و آن‌ها در قبال بدهی‌های شرکت تعهد شخصی ندارند.

1.3.کنترل شرکت: اعضای هیئت مدیره شرکت سهامی توسط سهامداران عادی انتخاب می‌شود.

1.4.حق نقل و انتقال سهام: سهامداران عادی در هر زمان می‌توانند اقدام به فروش سهام خود کنند و برای این منظور نیازی به دریافت مجوز ندارند.

1.5.سررسید: سهام عادی دارای سررسید نیست و عمر نامحدود دارد.

1.6.حق دریافت سود نقدی: بعد از پرداخت بهره بدهی‌ها و مالیات و همچنین سود سهام ممتاز باقیمانده سود متعلق به سهامداران عادی است. هر شرکت سهام اگر در سال مالی خود سود ساخته باشد باید  حداقل ۱۰% و حداکثر به میزان سودانباشته شرکت را به صورت نقدی به سهامداران عادی پرداخت کند و اگر تمام سود خود را بین سهامداران تقسیم نکند مابقی را به صورت سود انباشته، انباشت می‌کنند.

1.7.حق رای: سهامداران عادی بر خلاف سهامداران ممتاز دارای می‌توانند در مجامع شرکت حضور داشته باشند و حق رای دارند و می‌توانند در تصمیم گیری‌های شرکت نقش داشته باشند.

1.8.حق تقدم: در صورتی که شرکت سهامی اقدام به افزایش سرمایه کند، سهامداران عادی برای شرکت در افزایش سرمایه در اولویت هستند و این اولویت به این منظور است که درصد مالکیت سهامداران عادی حفظ شود.

 

2.سهام ممتاز: در ایران شرکت‌های سهامی دارای سهام ممتاز نیستند از این رو به توضیح مختصری از این اوراق می‌پردازیم.

این اوراق به نوعی مابین اوراق قرضه و سهام هستند از این رو که نرخ سود ثابت دارند مانند اوراق قرضه هستند و از این رو که پرداخت سود ثابت تا قبل از تصویب مجمع برای شرکت تعهدآور نیست مانند سهام عادی هستند

ویژگی سهام ممتاز:

2.1.حق رای ندارند

2.2.اولویت در دریافت سود دارند

2.3.اولویت در دریافت وجوه باقی‌مانده در زمان انحلال شرکت را دارند.

انواع سهام ممتاز:

1.سهام ممتاز قابل بازخرید: این نوع سهام ممتاز مانند اوراق قرضه دارای سررسید می‌باشد، در زمان سررسید ناشر، سهام ممتاز را از دارندگان بازخرید می‌کند و در این حالت معمولا زیانی نیز برای شرکت حاصل می‌شود.

2.سهام ممتاز قابل تبدیل به سهام عادی: در این حالت شرکت به دارندگان سهام ممتاز خود این حق را می‌دهد که هر زمان که تصمیم داشتند سهام ممتاز خود را به سهام عادی تبدیل کنند.

3.سهام ممتاز با قابلیت جمع‌شوندگی: اگر شرکت ناشر در یک سال بنابه‌ دلایلی سود توزیع نکند، در سال های بعد اگر در مجمع پرداخت سود تصویب شود ناشر می‌بایست سود سال‌های قبل را نیز به سهامداران ممتاز پرداخت کند.

 

مولف: علیرضا صبحی‌کمال