بازارهای مالی محلی برای داد و ستد دارایی‌های مالی (اوراق بهادار) هستند و عمده وظیفه بازار مالی این است که سرمایه‌های خرد خانوار را جمع‌آوری و به تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند. در مقاله طبقه‌بندی بازارهای مالی متوجه شدیم بازارهای مالی از جهات مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند که یکی از این طبقه‌بندی‌ها بر اساس طول عمر یا در واقع سررسید اوراقی است که در آن بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. بازارهای مالی از نظر سررسید اوراق به دو بازار تقسیم می‌شوند:
1.بازار پول
2.بازار سرمایه
در ادامه‌ی این مقاله با بازارهای پول و سرمایه و انواع اوراقی که در این بازارها مورد معامله قرار می‌گیرند آشنا خواهیم شد.
بازار پول
بازار پول بازاری است که اوراق بهاداری که در آن مورد معامله قرار می‌گیرد دارای سررسید کوتاه مدت و معمولا زیر یکسال هستند. از مهم‌ترین ابزاری که در بازار پول مورد معامله قرار می‌گیرند می‌توان به اوراق بدهی کوتاه مدت اشاره کرد که توسط دولت‌ها، موسسات مالی و شرکت‌ها در جهت تامین مالی منتشر و فروخته می‌شوند. برخی از ابزارهای بازار پول قابل معامله و برخی دیگر غیر قابل معامله هستند. ابزارهای بازار پول اغلب کم ریسک و همچنین همراه با بازدهی کم و ثابت هستند. بانک‌های تجاری و موسسات مالی از جمله مهم‌ترین بازیگران بازار پول هستند.
ابزارهای بازار پول
1.اوراق خزانه: اوراق خزانه از مهم‌ترین اوراق بازار پول هستند که دارای تضمین سود و با قابلیت نقدشوندگی بالایی هستند. این اوراق زمانی که دولت دارای کسری بودجه است توسط دولت منتشر و به عموم فروخته می‌شود. اوراق خزانه (اسلامی) یا اخزا دارای سررسید 3ماه تا 1سال (در ایران تا 3 سال نیز منتشر می‌شوند) هستند. اوراق اخزا با نرخی کمتر از ارزش اسمی در بازارهای مالی منتشر و فروخته می‌شوند و در روز سررسید ارزش اسمی اوراق از طرف دولت به حساب دارندگان اوراق واریز می‌شود. اوراق اخزا از زمان انتشار تا سررسید قابلیت معامله در بازار فرابورس را نیز دارند. برای آشنایی بیشتر با اوراق خزانه اسلامی می‌توانید مقاله اوراق خزانه اسلامی (اخزا) را مطالعه فرمایید.
2.گواهی سپرده بانکی: این اوراق توسط بانکها و برای یک دوره مشخص با نرخ بهره معین منتشر و به سرمایه‌گذاران عرضه می‌شود. مبلغ سپرده تا زمان سررسید در نزد بانک نگهداری می‌شوند.
3.اوراق تجاری: اوراق کوتاه مدت و بدون وثیقه هستند که توسط شرکت‌های بزرگ در جهت تامین مالی منتشر و عرضه می‌شوند. سررسید این اوراق معمولا کمتر از 270 روز است و معمولا با قیمت‌هایی کمتر از ارزش اسمی فروخته می‌شوند. اوراق تجاری در بازار ثانویه نیز قابل معامله هستند ولی عموما سرمایه‌گذاران این اوراق را تا سررسید نگهداری می‌کنند.
4.قرارداد بازخرید اوراق بهادار: یک توافق بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده برای خرید و فروش اوراق بهادار است. طبق این توافق، وام‌دهنده، اوراق بهاداری را به وام‌گیرنده می‌فروشد و موافقت به عمل می‌آید که این اوراق بهادار با قیمت مشخص و در تاریخ معین بازخرید شود. نرخ بهره موثر این اوراق از تفاوت قیمت خرید و فروش حاصل می‌شود. سررسید این اوراق نیز بسیار کوتاه مدتی و معمولا کمتر از 14 روز است.
5.اسناد تایید شده توسط بانک: این اوراق نوعی سفته وعده‌دار هستند که توسط واردکننده یا صادرکننده در وجه بانک کشیده می‌شود و بانک متعهد می‌شود که در سررسید نهایی مبلغ مندرج در آن را بپردازد. این اسناد اغلب در معاملات بین‌الملل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بازار سرمایه
بازار سرمایه، بازاری است که اوراقی که در آن معامله می‌شود دارای سررسید بیشتر از یکسال یا حتی بدون سررسید (مانند سهام) است. ابزارهای بازار سرمایه اغلب با ریسک بالا و همچنین بازدهی بالا هستند. اوراق بدهی و سهام از رایج‌ترین ابزارهای معاملاتی این بازار است. معاملات سهام در بازار بورس و فرابورس در واقع زیرمجموعه‌ای از بازار سرمایه محسوب می‌شود.
ابزارهای بازار سرمایه
1.اوراق بهادار درآمد ثابت: این اوراق دارای سود ثابتی هستند که تاریخ پرداخت و مبلغ پرداخت در آن‌ها مشخص است. از رایج‌ترین اوراقی که در این دسته می‌توان به آن اشاره کرد اوراق قرضه می‌باشد، که در آن ناشر (وام‌گیرنده) متعهد می‌شود اصل سرمایه را در تاریخ سررسید به خریداران اوراق پرداخت و همچنین در فواصل زمانی مشخص بهره‌ای نیز به دارندگان اوراق پرداخت کند.
در ایران به دلیل وجود احکام فقهی، استفاده از اوراق قرضه در حکم ربا محسوب می‌شود؛ در نتیجه متخصصان علوم مالی و فقهی دست به ابداع اوراق صکوک زدند. اوراق صکوک تشابه زیادی با اوراق قرضه دارد و تنها تفاوت آن در نرخ بهره‌ای است که در آن لحاظ می‌شود. نرخ بهره در اوراق صکوک معمولا به صورت علی‌الحساب لحاظ می‌شود. برای آشنایی با اوراق صکوک و همچنین آشنایی با انواع اوراق صکوک، پیشنهاد می‌شود که مقالات ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) و ساختار و ارکان صکوک را مطالعه فرمایید.
2.اوراق بهادار صاحبان سهام (سهام): سهام در واقع نشانگر مالکیت یک فرد بر شرکت است. طبق ماده 24 قانون تجارت سهام قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد ورقه سهم سند قابل معامله‌ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد. در حال حاضر معاملات سهام در بازار بورس و فرابورس به صورت برخط انجام می‌شود.
سهام از نظر حقوق سهامداران به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
1.سهام عادی: متداول‌ترین نوع سهامی که توسط شرکت‌های سهامی صادر می‌شود سهام عادی می‌باشد. سهامداران عادی از امتیازات سهامداران ممتاز برخوردار نیستند اما مالکین اصلی شرکت محسوب می‌شوند.
2.سهام ممتاز: این اوراق به نوعی مابین اوراق قرضه و سهام هستند از این رو که نرخ سود ثابت دارند مانند اوراق قرضه هستند و از این رو که پرداخت سود ثابت تا قبل از تصویب مجمع برای شرکت تعهدآور نیست مانند سهام عادی هستند. در ایران شرکت‌های سهامی دارای سهام ممتاز نیستند و تمامی سهامی که در بازار بورس و فرابورس مورد معامله قرار می‌گیرد از نوع سهام عادی است؛ در نتیجه از توضیح بیشتر سهام ممتاز اجتناب می‌کنیم.
3.اوراق مشتقه: اوراق مشتقه، اوراق منتج شده از سهام هستند و به خودی خود ارزشی ندارند و ارزش خود را از یک سهام دریافت می‌کنند. این اوراق معمولا در واقع حق واگذاری یا اخذ تعداد برگ سهمی مشخص در یک تاریخ مشخص هستند. حق تقدم و اختیار معامله سهام از رایج‌ترین انواع اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعدی در مورد این مفاهیم به تفصیل صحبت خواهیم کرد.
4.قراردادهای آتی: قراردادهای آتی، قراردادهایی هستند که دادوستد انواع کالاها و اوراق به میزان و مقدار مشخص در تاریخ معینی در آینده انجام شود. در بازار سرمایه ایران، قراردادهای آتی بیشتر بر روی گواهی‌های سپرده کالایی و در بازار بورس کالا انجام می‌شوند؛ به این شکل که تحویل کالا و پول در آینده انجام می‌شود. معمولا افراد به منظور سفته بازی (کسب سود) یا هجینگ (کاهش ریسک) از این قراردادها استفاده می‌کنند. در مقالات بعدی به تفصیل در مورد پیمان و قراردادهای آتی صحبت خواهیم کرد.
سلام، لطفاً نظر خودتو درباره این پست بنویس 😍