همانطور که می‌دانیم بنگاه‌های اقتصادی با روش‌های مبتنی بر سرمایه یا روش‌های مبتنی بر بدهی اقدام به تامین مالی می‌کنند. در روش‌های مبتنی بر بدهی شرکت می‌توانست تحت شرایطی اقدام به انتشار اوراق صکوک داشته باشد. در مقالات ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) و ساختار و ارکان صکوک با انواع این اوراق آشنا شدیم و پیشنهاد می‌شود قبل از مطالعه مقاله پیش‌رو، مقالات قبل را مورد مطالعه قرار دهید؛ اما یکی از پرکاربردترین انواع اوراق صکوک، صکوک اجاره هستند به طوری که بیش از 30% از کل اوراق صکوک منتشر شده بین سال‌های 1996 الی 2010 از نوع صکوک اجاره هستند؛ که بر اساس عقد اجاره منتشر می‌شوند و بیانگر مالکیت مشاع دارندگان اوراق در دارایی مبنای انتشار اوراق است که اجاره داده می‌شود. کشور مالزی از پیشگامان استفاده از اوراق صکوک اجاره است؛ در ایران نیز نخستین بار در سال 1389 هجری شمسی این اوراق مورد استفاده قرار گرفت.
آشنایی با صکوک اجاره
اوراق صکوک اجاره بابت تامین مالی به منظور خریداری زمین، تجهیزات، ساختمان، دستگاه، هواپیما، کشتی و امثال آن توسط یک شرکت منتشر می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید یک شرکت حمل و نقل دریایی برای توسعه ناوگان خود قصد خریداری یک کشتی باری دارد اما منابع لازم برای خریداری این کشتی را در اختیار ندارد. حال فرض کنید قیمت خرید این کشتی 100 میلیارد تومان است؛ شرکت اقدام به انتشار 1 میلیون ورقه صکوک اجاره به ارزش اسمی 100.000 تومان می‌کند و خریداران با خریداری این اوراق مبلغ لازم برای خریداری کشتی را برای شرکت فراهم می‌کنند و به صورت مشاع مالک آن کشتی خواهند شد.
در نتیجه دارندگان (سرمایه‌گذاران) اوراق صکوک اجاره در حکم مالک آن دارایی و شرکت ناشر، در حکم اجاره‌کننده آن دارایی است و می‌بایست در قبال استفاده از آن دارایی به مالکان اجاره‌بها پرداخت کند.
اوراق صکوک اجاره دارای سررسید مشخص هستند و دارندگان با خریداری این اوراق و سرمایه‌گذاری در آن تامین مالی طی بازه‌های زمانی مشخص از دریافت اجاره‌بها بهره‌مند می‌شوند، همچنین در سررسید مقرر معمولا دارایی مبنای اوراق توسط شرکت خریداری و با توجه به ارزش روز آن دارایی (ممکن است بیشتر یا کمتر از مبلغ ارزش خرید در زمان انتشار اوراق صکوک باشد)، مبلغ فروش دارایی به شرکت، به دارندگان عودت می‌شود. اوراق صکوک در بازار ثانویه مورد معامله قرار می‌گیرند و دارندگان می‌توانند قبل از سررسید اقدام به فروش اوراق را داشته باشند.
انواع اوراق اجاره
1.اوراق اجاره تامین دارایی
در این نوع اوراق، نهاد واسط با سرمایه‌ای که توسط دارندگان اوراق فراهم شده است اقدام به خریداری یک دارایی از فروشنده‌ای به غیر از بانی می‌کند و سپس آن دارایی را به بانی انتشار اوراق صکوک اجاره می‌دهد.
2.اوراق اجاره تامین نقدینگی
در این نوع اوراق، نهاد واسط با سرمایه‌ای که توسط دارندگان اوراق فراهم شده است اقدام به خریداری یک دارایی از خود بانی می‌کند و سپس آن دارایی را به بانی انتشار اوراق صکوک اجاره می‌دهد. در واقع در این حالت نقدینگی بانی افزایش می‌یابد.
3.اوراق اجاره رهنی
در این نوع اوراق که بیشتر مورد استفاده بانک‌ها و لیزینگ‌ها است، بانی (بانک) تسهیلاتی که در قالب عقد اجاره به شرط تملیک پرداخت کرده است را به نهاد واسط می فروشد. در نتیجه ابتدا نهاد واسط اوراق را منتشر و سپس دارایی‌هایی که بانک در قالب عقد اجاره به شرط تملیک در طی زمان به افراد مختلفی واگذار کرده است را از وی خریداری می‌نماید.
رویه انتشار اوراق صکوک اجاره
در مورد رویه انتشار اوراق صکوک اجاره می‌بایست ابتدا با ارکان و الزامات انتشار اوراق آشنا شویم؛ که در این مورد در مقاله ساختار و ارکان اوراق صکوک صحبت کرده‌ایم. حال فرض کنید شرکتی قصد تامین مالی برای خرید یک دارایی دارد، این شرکت باید مراحل زیر را انجام دهد:
1.در ابتدا به یک شرکت مشاوره عرضه مراجعه می‌کند تا مشاوره‌های لازم در این زمینه را داشته باشد.
2.شرکت مشاور به نیابت از شرکت بانی درخواست انتشار اوراق صکوک را از سازمان بورس اوراق بهادار خواهان است.
3.شرکت مشاور با مراجعه به شرکت مدیریت دارایی مرکزی اقدام به تعیین نهاد واسط می‌کند.
4.پس از دریافت مجوزهای لازم نهاد واسط اقدام به انتشار اوراق صکوک اجاره می‌کند.
5.نهاد واسط پس از فروش اوراق و فراهم شدن مبلغ مورد نیاز، دارایی پایه را خریداری و به بانی اجاره می‌دهد.
6.اجاره‌بهای دارایی توسط بانی و به واسطه‌ی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود.
ریسک‌های صکوک اجاره
1.ریسک از بین رفتن دارایی: دارایی مبنای انتشار اوراق، ممکن است در صورت نداشتن بیمه مورد خسارت واقع یا بنا به دلایلی کامل از بین برود و در نتیجه از ارزش اوراق صکوک نیز کم می‌شود و دارندگان متضرر می‌شوند.
2.ریسک کاهش قیمت دارایی: در صورتی که ارزش دارایی در روز سررسید کاهش یابد، دارندگان مورد زیان واقع می‌شوند و ارزش اوراق صکوک کاهش می‌یابد. البته اگر از طرف بانی اوراق اختیار فروش منتشر شود، دارندگان اوراق صکوک اجاره با خریداری اختیار فروش و اعمال آن در روز سررسید، این ریسک را مورد پوشش قرار می‌دهند.
3.ریسک نرخ بهره: نرخ اجاره‌بها (سود صکوک اجاره) عددی ثابت و نامتغیر تا روز سررسید است در نتیجه ممکن است نرخ بهره در کشور افزایش پیدا کند در صورتی که نرخ سود صکوک بدون تغییر باقی می‌ماند.
4.ریسک نکول: ریسک نکول در واقع ریسک پرداخت نکردن سود و عمل نکردن ناشر به تعهدات مالی خود در قبال دارندگان اوراق است. البته در صورتی که اوراق ضامن داشته باشند این ریسک نیز پوشش می‌یابد.
5.ریسک سرمایه گذاری مجدد
6.ریسک نرخ ارز
7.ریسک نقدشوندگی
و...
نحوه معامله اوراق صکوک اجاره
برای مشاهده لیست اوراق صکوک اجاره می‌توانید به سایت بورس به آدرس www.tse.ir و فرابورس به آدرس www.ifb.ir مراجعه نمایید. به عنوان مثال در سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران، تب اطلاعات بازار، قسمت اوراق بدهی و در قیمت لیست نمادهای معاملاتی، این اوراق را مشاهده کنید. نماد این اوراق در بازار بورس معمولا با ص شروع می‌شود که نشانگر صکوک است.
خریداری این اوراق نیز همچون خرید سهام، با داشتن کدبورسی و از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها انجام می‌شود.
همچنین در صورتی که پذیره‌نویسی این اوراق در شرف انجام باشد، فعالان بازار سرمایه با مراجعه به سایت‌های بورس و فرابورس در قسمت اطلاعیه‌ها، اطلاعیه پذیره‌نویسی را مطالعه و بر روی اوراق صکوک سرمایه‌گذاری داشته باشند.
همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اوراق صکوک اجاره می‌توانید به سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه به آدرس www.sukuk.ir مراجعه نمایید.
سلام، لطفاً نظر خودتو درباره این پست بنویس 😍